پس از گذشتن چهارده قرن از رحلت فاطمه (سلام الله علیها) هنوز به طور تحقیق کسی نمی داند قبر آن بانوی مظلومه کجاست؟ و این خود برای شیعیان و ارادتمندان خاندان عصمت مصیبتی غم انگیز است که گاهی یکی دو بار یا بیشتر توفیق زیارت مدینه ی طیبه- در طول عمر- نصیبشان شده یا می شود ولی نمی دانند قبر فاطمه را در کجا زیارت کنند، تا سلام و درودی بر سر تربت آن حضرت نثار نمایند. [1] .

و این هم به خاطر همان وصیتی بود که فاطمه کرد تا قبرش مخفی و پنهان باشد و گرنه ممکن بود بعدها به وسیله ی فرزندان معصوم آن حضرت محل آن شناخته و معلوم گردد چنانکه قبر شوهرش علی (علیه السلام) نیز سالها مخفی بود و بعدها آشکار گردید، و به هر صورت مرحوم ابن شهر آشوب گوید: قبر فاطمه در بقیع است، و نیز گفته اند: در خانه ی آن حضرت او را دفن کردند، و قول دیگر هم آن است که قبر فاطمه (سلام الله علیها) بین قبر رسول خدا (صلی الله علیه وآله) و منبر آن حضرت قرار دارد. [2] .

و از شیخ طوسی (ره) نقل کرده که فرموده است: آنچه در میان نقلها صحیحتر به نظر می رسد آن است که فاطمه (سلام الله علیها) را در خانه اش دفن کردند، و یا در روضه ی رسول خدا (صلی الله علیه وآله) و سپس می گوید: این گفتار را حدیثی که از پیغمبر (صلی الله علیه وآله) نقل شده تایید می کند که فرمود:

«ان بین قبری و منبری روضه من ریاض الجنه»

(همانا میان قبر و منبر من باغی است از باغهای بهشت.)

و احمد بن محمد بن ابی نصر از حضرت ابی الحسن (علیه السلام) روایت کرده که فرمود: فاطمه (سلام الله علیها) را در خانه اش دفن کردند، و چون بنی امیه مسجد را توسعه دادند جزء مسجد قرار گرفت [3] .

در حدیثی که مرحوم مجلسی از برخی کتابهای مناقب قدیمه از ابن عباس روایت کرده ماجرای وصیت و رحلت فاطمه (سلام الله علیها) را بتفصیل نقل می کند تا به ماجرای دفن که می رسد می گوید: هنگامی که خواستند فاطمه (سلام الله علیها) را دفن کنند از نقطه ای از بقیع آوازی شنیده شد که گفت: او را بدینجا بیاورید که خاکش از اینجا برداشته شده، و چون جنازه را بدانجا آوردند قبری آماده در آنجا بود و او را در همانجا دفن کردند و روی آن را با زمین مساوی قرار دادند. [4] .

و از کتاب عیون المعجزات منسوب به سید مرتضی (ره) نقل کرده که گوید: فاطمه (سلام الله علیها) را در بقیع دفن کردند، و چهل صورت قبر ساختند تا کسی محل قبر حقیقی را نداند [5] و از مرحوم علی بن عیسی اربلی نیز نقل کرده که او نیز گفته است: آن حضرت را در بقیع دفن کردند [6] ولی خود مجلسی (ره) عقیده دارد که آن حضرت را در خانه ی خودش دفن کردند [7] ، چنانکه از ابن بابویه نیز همین نظریه نقل شده [8] ، ولی مرحوم علی بن عیسی اربلی پس از نقل ابن بابویه گوید: ظاهر و مشهور از آنچه از مردم نقل شده و ارباب تواریخ گفته اند همانست که فاطمه (سلام الله علیها) را در بقیع دفن کردند.

نگارنده گوید: به نظر می رسد که همین قول آخر که محل دفن، قبرستان بقیع بوده صحیحتر از اقوال دیگر باشد خصوصا با توجه به روایاتی که امیرالمومنین (علیه السلام) برای مخفی ماندن قبر صورت قبرهای دیگری نیز درست کرد، و حتی در نقل سید مرتضی و دیگران بود که چهل صورت قبر بدین منظور ساخت، و دنبال آن نیز آمده که چون روز دیگر آمدند و خواستند قبر را بشکافند امیرالمومنین (علیه السلام) با حال غضب آمد و آنها را از این کار بازداشت به شرحی که می آید، و در روایت علل الشرایع نیز که پیش از این گذشت چنان بود که علی (علیه السلام) دستور داد برای روشن کردن کوچه های مدینه یا روی جهات دیگر چند شاخه ی خرما را آتش کردند و جلوی جنازه ببرند… ولی باز هم به طور قطع نمی توان در این باره سخنی بر زبان آورد، والله اعلم.

پاورقی

[1] در یکی از سفرها که نگارنده به مدینه طیبه مشرف شدم روزی در نزدیکی قبرستان بقیع به یکی از دوستان دوران طلبگی و تحصیلی برخوردم که سالها بود ایشان را ندیده بودم، پس از سلام و یک احوالپرسی خیلی مختصر و کوتاه با حالی منقلب و متاثر کننده به من گفت: فلانی قبر مادرتان کجاست؟ تا به زیارت آنجا برویم؟ و به دنبال آن اشک از دیدگانش جاری شد، و نگارنده را نیز متاثر و گریان کرده و بدون خداحافظی مرا به حال خود گذارده و رفت.

[2] مناقب، ج 3، ص 357?

[3] مناقب، ج 3، ص 365?

[4] بحارالانوار، ج 43، ص 215?

[5] بحارالانوار، ج 43، ص 212?

[6] بحارالانوار، ج 43، ص 187?

[7] بحارالانوار، ج 43، ص 188?

[8] بحارالانوار، ج 43، ص 187