از بررسی روایاتی كه دوره‏ی غیبت را به تصویر می‏كشند، این نتیجه به دست می‏آید كه مردم به انواع گرفتاری‏ها و مشكلات دچار می‏شوند و شیطان از شیوه و ابزارهای مختلفی جهت آسیب‏زدن به ایمان و عقاید افراد استفاده می‏كند. به‏منظور حفظ آحاد جامعه‏ی اسلامی در مقابل این خطرات، وظایفی در مجموعه‏ی تعالیم اسلام و رهنمودهای ائمه اطهار( علیه‏السلام ) مقرر شده است، تا مردم از طریق عمل به آن‏ها خود را از هر عاملی كه آن‏ها را در این دوره تهدید می‏نماید، رهایی بخشند. از جمله‏ی این تكالیف، دعا برای فرارسیدن زمان ظهور حضرت امام زمان(عج) است. در توقیعی كه از ناحیه‏ی آن حضرت در زمان نایب دوم ایشان خطاب به اسحاق بن یعقوب صادر شده است، با صراحت آن حضرت به شیعیان سفارش می‏كنند كه جهت هرچه زودتر واقع شدن امر ظهور، زیاد دعا كنید. اگر از این نظر به سیره‏ی سایر معصومین( علیهم‏السلام ) مراجعه كنیم، به وضوح می‏بینیم، همه‏ی آن‏ها برای ظهور حضرت دعا می‏كردند و از پیروان خود هم می‏خواستند، از این امر غفلت ننمایند. به عنوان مثال، نقل شده است كه حضرت امام صادق( علیه‏السلام ) در روز بیست و یكم رمضان، در حال سجده با این عبارات با خدای خود راز و نیاز می‏كردند…ان تصلی علی محمد و اهل بیته و ان تأذن لفرج من بفرجه فرج اولیائك و اصفیائك من خلقك و به تبید الظالمین و تهلكهم عجَّل ذلك یا رب العالمین…پروردگارا درود و صلوات بر پیامبراكرم( صلی‏الله‏علیه‏و‏آله ) و اهل بیتش بفرست و اذن فرج و ظهور آن كسی را عنایت كن كه با فرج او، فرج اولیاء و برگزیدگان از خلق تو حاصل می‏شود.ای پروردگار جهانیان در این كار تعجیل بفرما(1) و حضرت عسكری( علیه‏السلام ) در ضمن اشاره به مشكلات موجود در دوره‏ی غیبت در این باره می‏فرمایند…لاینجوفیها من الهلاكة الا…[من] وفّقه فیها الدعا تبعجیل الفرج…كسی در این شرایط از هلاكت و نابودی نجات پیدا نمی‏كند، مگر این‏كه خداوند او را به دعا برای تعجیل فرج و ظهور موفق بگرداند.

در این‏جا این سؤال پیش می‏آید كه دعای شیعیان در این زمینه چه تأثیری می‏تواند در پی داشته باشد؟ به این پرسش باید با توجه به روایات عام مربوط به فلسفه‏ی دعا و روایات خاصی كه در آن‏ها سفارش بر دعا برای تعجیل ظهور شده است، پاسخ داد، چرا كه در بسیاری از روایات تصریح شده است كه دعا از اسباب قضا و قدر است، می‏تواند تغییر در لوح محو و اثبات به وجود آورد و چه بسا علت محرومیت از بعضی امور در نتیجه‏ی ترك دعا باشد. خلاصه وقتی دعا را بر طبق جهان‏بینی اسلامی از جمله‏ی اسباب دانستیم و این اصل قرآنی را هم كه می‏فرماید: ان الله لایجری الامور الا با سبابها، مد نظر داشتیم، می‏توانیم بگوییم، دعا برای تعجیل فرج اگر همراه با سایر شرایط خاصّ خود باشد، چه بسا به مرحله‏ی اجابت حق برسد و جهان از اسارت در دست ستمگران نجات پیدا كند و اصولاً اگر دعا از چنین اثری برخوردار نبود، این همه سفارش و تأكید برآن لغو و بی‏معنی می‏شد. گذشته از آن، از روایت حضرت عسكری( علیه‏السلام ) به خوبی استفاده می‏شود كه دعا برای فرج از جمله‏ی اموری است كه افراد را از هلاكت و نابودی نجات می‏بخشد. البته در روایات زیادی درباره‏ی قوائد دعا برای امام زمان(عج) بحث شده است كه به لحاظ محدودیت خاصی كه اقتضای این قبیل از نوشته‏هاست، از توضیح بیش‏تر خودداری می‏شود و علاقمندان می‏توانند، این بحث را در كتاب‏های موجود در این زمینه دنبال كنند، به عنوان نمونه می‏توانند با مطالعه‏ی كتاب مكیال(المكارم فی قواعد الدعا للقائم(عج)(كه به فارسی هم ترجمه شده است) به توضیحات كامل‏تری در این‏باره دسترسی پیدا كنند.

1. افعال الاعما، ج 1، ص 386.

2. بحار الانوار، ج 102، ص 112.